Oyun Terapisi Nedir?
Oyun terapisi, bilhassa çocuklar için kullanılan bir psikoterapi yaklaşımıdır. Yetişkinler için uygulanan sözel terapilerin çocuklardaki ikamesidir. Güvenirlik ve geçerliği pek çok araştırma tarafından kanıtlanmış olan, bilimsel bir psikoterapi metodudur. Çocuklarla gerçekleştirilen psikoterapi çalışmalarında oyunun temel alınmasının en önemli nedeni, çocukların sözel kabiliyetlerinin kendi hislerini ve fikirlerini anlatma konusunda yetişkinler kadar gelişmemiş olmasıdır. Bir öteki nedeni ise oyunun çocuklar için doğal bir tabir aracı olmasıdır. Oyun yoluyla çocukların his dünyalarına çok daha tesirli bir biçimde ulaşılabilmektedir.
Oyun terapisi elbette sıradan bir oyun vaktinden çok daha fazlasıdır. Oyun terapisi, bu mevzuda eğitimi olan ruh sıhhati uzmanları tarafından uygulanmaktadır. Çocuğun iç dünyasını, meselelerini gözlemlemek ve bunlara ait uygun ve gerçek yönlendirmeler yapabilmek hedefiyle kullanılır. Oyun terapisi ile çocuk hislerini keşfeder ve travmatik yaşantıları ile daha kolay bir halde başa çıkabilir. Oyun yoluyla yeni ve sağlıklı başa çıkma düzenekleri geliştirerek uygunsuz davranışları nasıl yönlendireceklerini öğrenir. Oyun terapisi çocuğun deneyimlediği ruhsal durumla ilgili ileri seviye klinik bilgiler sağlar. Bu kıymetli klinik bilgileri kıymetlendiren oyun terapisti, çocuğun yararına olacak bir biçimde aile iş birliği halinde çalışabilir.
Oyun Terapisi, ailelerde kaygılara neden olan ve / yahut çocukların potansiyellerini gerçekleştirmelerini engelleyen kronik, hafif ve orta dereceli duygusal ve davranışsal problemlerin üstesinden gelmek gayeli kullanılabilir. Oyun terapisinde çocukla itimat temelli terapötik bir münasebet kurulur. Sıklıkla çocuk yahut ergen danışanların toplumsal etrafı (akranlar, kardeşler, aile, okul vb.) ile etkileşimde bulunulur ve sistematik bir çalışma yapılır.
Çocuk merkezli oyun terapisinde çocuk, inançlı hudutlar içinde bir seansta nasıl transferler yapacağına kendisi karar verir. Axline bu durumu oyun terapisinin şu kuralları ile özetler;
1-Çocukla olumlu bağ kurabilmek
2-Çocuğu olduğu üzere kabul etmek
3-Çocuğun istediği üzere davranmasına müsaade vermek
4-Çocuğun hislerini yansıtabilmek
5-Çocuğa hürmet duymak
6-Çocuğun seansları yönlendirmesine müsaade vermek
7-Çocuğu hızlandırmamak
8- Terapisi hudutlarını oluşturmak ve gerektiğinde uygulamak
Oyun terapisi, çocuğun inançlı bir terapötik alaka içinde hislerini rahatlıkla tabir edebilmesine imkan sağlar. Bu da duygusal açıdan katarsis yaratır. Tasa, hüzün, dehşet vb. hisler oyun terapisinde yıkıcı olmayan bir formda söz edilir.
Oyun Terapisinin Yararları Nelerdir?
Yapılan pek çok araştırmaya nazaran oyun terapisine tertipli devam eden çocuklarda, başvurdukları sorun alanlarıyla ilgili olumlu değişiklikler yaşanmaktadır.
Birtakım çocuklar için oyun terapisi başlangıçta telaş yaratabilirken gitgide terapiste olan inanç artma eğilimindedir. Kurulan terapötik bağları güçlendikçe, çocuk oyunlarında daha yaratıcı, sözel ve faal hale gelebilir.
Oyun terapisinin potansiyel kazanımlarından kimileri şunlardır:
Gelişmiş bir sorumluluk şuuru
Başa çıkma ve yaratıcı sorun çözme hünerleri
Öz hürmet ve öz inanç gelişimi
Empati hissinin gelişimi
Telaşın, kaygının hafifletilmesi
Yaşanan travmaların ruhsal tesirlerinin uygunlaştırılması
Hislerin tanınması ve söz edilmesi
Olumlu toplumsal marifetlerin gelişimi
Güçlü aile bağlarının sağlanması
Tüm bunların yanı sıra, oyun terapisi ayrıyeten lisan kullanımını teşvik edebilir yahut ince ve kaba motor marifetlerini geliştirebilir. Oyun terapisi tek başına yahut öbür terapilerin yanında kullanılabilir.
Oyun Terapisi Hangi Yaş Kümeleri ve Sorun/Gelişim Alanları İçin Uygundur?
Oyun terapisi için çoklukla 3 ila 12 yaş ortasındaki çocuklar yarar sağlamaktadır. Oyun terapisi, aşağıdaki örnekler üzere çeşitli durumlarda yardımcı olabilir:
Davranış sorunları
Okul ve öğrenme problemleri
Tik sorunları
Özgüven eksikliği
Kronik hastalıkların ruhsal tesirleri
Öfke yahut telaş problemleri
Boşanma yahut yakın bir aile üyesinin kaybı üzere aile problemleri
Doğal afetler yahut travmatik olaylar
Aile içi şiddet, istismar yahut ihmal
Çocuklarda anksiyete, depresyon, yas süreci
Yemek, tuvalet ve uyku üzere temel alışkanlıklarda sorunlar
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Otizm spektrum bozukluğu (ASD)
Oyun Terapisi Süreci Nasıl İlerler? Seanslarda Ne Üzere Teknikler Uygulanır?
Oturumlar çoklukla 45 dakika ile bir saat ortasında sürer ve haftada bir ya da daha fazla yapılır. Kaç seansa gereksinim duyulduğu, çocuğa ve çocuğun oyun terapisine ne kadar âlâ karşılık vereceğine bağlıdır. Oyun terapisinde çocuğun suratı, süreci şekillendirme konusunda belirleyici bir faktördür.
Oyun terapisi seanslarının içeriği, oyun terapistinin kullandığı yaklaşıma nazaran değişiklik gösterebilir. Terapi yönlendirici yahut yönlendirici olmayabilir. Yönlendirici yaklaşımda terapist, seansta kullanılacak oyuncakları yahut oyunları belirleyerek öncülük edecektir. Terapist, oyuna belli bir emeli göz önünde bulundurarak rehberlik edecektir.
Yönlendirici olmayan yaklaşım daha az yapılandırılmıştır. Çocuk uygun gördüğü oyuncakları ve oyunları seçebilir. Kendi oyununu kendi prosedürleriyle oynamakta özgürdür. Hudutlar sırf muhtaçlık duyulduğunda belirlenir. Terapist yakından izler, his yansıtmalarıyla uygun biçimde terapi sürecine dahil olur.
Seanslar, çocuğun kendini inançta hissettiği bir ortamda yapılmalıdır. Terapist, aşağıdaki teknik ve malzemelerden bir yahut birkaçını kullanabilir:
Öykü anlatımı
Rol yapma oyunu
Oyuncak telefonlar
Kuklalar, şapkalar ve maskeler
Bebekler, aksiyon figürleri
Oyun konutu ve aile figürleri
Meslek figürleri, küçük hayvanlar
Sanat çalışmaları ve fotoğraflar
Terapötik his kartları
Su ve kum oyunları
Bloklar ve inşaat oyuncakları
Sembolik oyunlar
Oyun Terapisi Nasıl Tesir Eder?
Çocuklar, yaşa ve gelişim etabına bağlı olarak yetişkinlerin sahip oldukları lisan maharetlerine sahip değildirler. Hissettikleri hisleri birden fazla vakit tabir etme konusunda daha yüzeysel kalırlar. Birtakım durumlarda da hislerini tabir edebilecekleri emniyetli bir yetişkine yahut ortama sahip olmayabilirler.
Öte yandan, bilhassa anne-babalar çocuğun kelamlı ve kelamlı olmayan ipuçlarını yanlış yorumlayabilir yahut farkında olmaksızın büsbütün gözden kaçırabilirler.
Çocuklar oyun yoluyla dünyayı anlamayı ve hislerini keşfetmeyi öğrenirler. Oyun terapisi seansları çocukların en derin hislerini açığa çıkarmakta özgür oldukları yerdir. Oyuncaklar sembol vazifesi görebilir ve çocuğun kurduğu oyunlar onun dünyasında çeşitli manalar içerebilir. Terapist çocuğun dünyasını onun kurduğu oyunlar aracılığıyla daha yakından tanır.
Oyunlar esnasında çocuk, hislerini paylaşmaya daha yatkın hale gelebilir. Lakin paylaşma konusunda bir baskı yoktur ve dilediği vakit istediği formda paylaşır. Oyun terapisinde başkan çocuktur ve kendi irtibat prosedürleriyle kendisini söz etmesi için alan yaratılır.
Oyun terapisi, terapiste ve çocuğun özel gereksinimlerine nazaran farklılık gösterebilir. Başlamak için terapist çocuğu oyun oynarken gözlemlemek isteyebilir. Ayrıyeten çocuk, ebeveynler yahut öğretmenlerle farklı görüşmeler yapmak isteyebilirler. Çocukla yürütülen psikoterapi sürecinde iş birliği halinde çalışılması kıymetlidir. Aile, uzman ve okul üçgeninde çocuk için belirlenen terapötik gayeler gerçekleştirilmeye çalışılır. Oyun terapisi ile çocuklar olumsuz niyetleri üzerinde farkındalık kazanabilirler. Bilhassa terapi esnasında hislerinin yansıtılması çocuklara duygusal katarsis yaşatmakta ve sağlıklı ferdî gelişimlerine onları bir adım daha yaklaştırmaktadır. Oyun terapisinin, ebeveynler için yeni ve bir sistem olması ile birlikte günümüzde gitgide yaygınlaşmakta, daha çok aileye ulaştırılmaktadır.
Oyuncaklar çocuğun sözleri, oyun ise çocuğun söylemek istedikleridir.
Kaynakça:
Play Therapy (Oyun Terapisi) V. Axline 4-Short term play therapy for children Kaduson & Schaefer – Play therapy techniques Schaefer & Cangelasi
101 Oyun terapisi tekniği Heidi Gerard Kaduson and Charles E.Schaefer.